Գլխավոր էջ
» 2010 » Ապրիլ » 26 » ՎԵՐԱՀՐԱՏԱՐԱԿՎԵԼ Է 103 ՏԱՐԵԿԱՆ ՀԱՅԵՐԵՆ-ԹՈՒՐՔԵՐԵՆ ԲԱՌԱՐԱՆԸ
02:59
ՎԵՐԱՀՐԱՏԱՐԱԿՎԵԼ Է 103 ՏԱՐԵԿԱՆ ՀԱՅԵՐԵՆ-ԹՈՒՐՔԵՐԵՆ ԲԱՌԱՐԱՆԸ
Դեռևս մեկ դար առաջ հայ-թուրքական
առնչությունների հետևանքով գրեթե հայերի մեծամասնությունը եթե չասենք տիրապետում
էր, ապա կարելի է ասել, որ գոնե հասկանում և կարողանում էր արտահայտել իր մտքերը
թուրքերենով: Թուրքերենի իմացությունն առաջին հերթին կախված էրՕսմանայան կայսրության գերիշխանության ներքո
գտնվելու հետ, որի պատճառով էլ կամա թե ակամա հայերը յուրացնում էին թուրքերենը:
Միևնույն ժամանակ թուրքերենը ստիպողաբար էր ուսուցանվում, նպատակ հետապնդելով
մոռացության մատնել մայրենին՝ ձուլման քաղաքականությունը առավել սեղմ
ժամեկետներում հաջողության հասցնելու նպատակով:
Նման պայմաններում տպագրվում էին թուրքերեն
գրքեր, որոնց հեղինակները բացառապես հայեր էին: Այս գիտական աշխատանքները մեծ
նպաստ բերեցին հենց թուրք ժողովրդին: Շնորհիվ այդ տպագրված աշխատանքների նրանք
ունեցան հարուստ գիտական գրականություն:
Այսօրզգացվում է հայերեն-թուրքերեն թարգմանությունների և բառարանների խիստ
պակաս, չնայած այն հանգամանքի, որ դեռևս 103 տարի առաջ մեր երախտավոր հայորդիները
կազմել և տպագրել էին նման բառարաններ:
Բառարանային այս բացը լրացնելունի նպաստ Թուրքականլեզվաբանականընկերությունը (Türk Dil Kurumu) TDK
վերահրատարակելէՊետրոսԶեքիիկողմիցպատրաստվածև 1907-1912 թթ. հրատարակվածՀայերեն-թուրքերենևԹուրքերեն-հայերենլիակատարբառարանները:
Ինչպես տեղեկացնում
է թուրքական «Զաման» թերթը, թուրքականլեզվաբանականընկերությաննախագահ, դոկտոր, պրոֆեսորՀալուքԱքալընընշելով, որհայերենժամանակակիցբառարանիմշակումը հետաձգվում է, հայտնել է նաև,
որտվյալբառարանիպատրաստմանաշխատանքներիննպաստելուհամարորոշելենվերահրատարակելանցյալհարյուրամյակինտպագրված բառարանը, որը կարելի է աասել, որ
հազվագյուտգրքերիշարքինդասվողբառարաններից մեկն է:
Աքալընը հոդվածում
անդրադարձել է նաև այն իրողությանը, որ հայերնօսմանյանպետությանմեջ̦ վարել են բարձր կրթականեւ մշակութային քաղաականություն: Նույն աղբյուրի փոխանցմամաբ,
Աքալընը հայտնել է այն տեսակետը, որ հայ լեզվաբանները, որոնք տիրապետում էին
թուրքերենինիրենց մեծ նպաստն են բերել
նաև թուրքերենի զարգացմանը:
Ինչպես հայտնի է, առաջինթուրքերենարմատականբառարանիհեղինակը ազգությամբ հայ ՊետրոսՔերեսթեջիյաննէ եղել: Թուրքական բառարանագրության պատմության մեջ իր
եզակի տեղն ունի հայլեզվաբանէՊետրոսԶեքին: Նա թուրքերենիդասավանդմանհամար պատրաստել է 15 անուն դասագիրք, իսկ 1907 թ. հրատարակել 50 հազարբառպարունակող Հայերեն-թուրքերեն, իսկ 1912-ինԹուրքերեն-հայերենլիակատարբառարանները: