Թոկատ, Եվդոկիա, Թոգաթ, Թոգատ, Թոկադ, Թոկաթ, Թոքաթ, Թոքատ, Իթոկե, Իտոկե, Տոկաթ, ՏոկատԳավառ (գավառակ) պատմականՓոքրՀայքում, Սեբաստիայինահանգում, նրահյուսիսայինկողմում (այժմ՝նույնանուննահանգԹուրքիայում): ԶբաղեցնումէրԻրիսգետիհովիտըևհյուսիսիցսահմանակիցէրՏրապիզոնինահանգին, արլեւելքից՝ՇապինԳարահիսարի, հարավից՝ՍեբաստիայիևԱնկարայի, արեւմուտքից՝Ամասիայիգավառներին:19-րդդ. Վերջերինգավառնուներշուրջ 200.000 բնակիչ, որից40.000-ը՝հայեր:ԹոկատըՀայաստանիհինգխոշորեկեղեցականթեմերիցմեկնէր, որենթարկվումէրԷջմիածնին:1910-12 թվականներին այստեղ հրատարակվել է «Իրիս» ամսաթերթը:
Թոկատիգավառում 1915 թ. նախօրյակինհաշվվումէինավելիքան 25 բնակավայրեր՝գյուղերուքաղաքներ, որոնցումհայերիթիվը, ըստ «Յուշամատեանմեծեղեռնի» -իվիճակագրության70 000-իցավելիէր: Հայերն այստեղ ունեին 28 եկեղեցի եւ երկու վանք, գործում էր նաեւ 14
հայկական դպրոց, որոնցում աշակերտների թիվը հասնում էր 3175- ի: Թոքաթի կենտրոնում ապրում էին 22 733 հայեր, իսկ
նրան հարակից 17 անուն գյուղերում՝ մոտ 6,500 հայեր:Այս փոքրիկ գյուղական բնակավայրերը ընկած էին Թոզանլու Սու եւ Ղազովայի հովիտ կոչվողտարածքում:
ՄեծեղեռնիժամանակԹոքաթի հայերի զգալիմասըսրիքաշվեց, իսկփրկվածներըցրիվեկանտարբերերկրներ: «1960- ական թվականներին այստեղ
դեռ շարունակում էին ապրել հատուկենտ հայեր: Բայց այսօր նրանց հետքերն իսպառ կորել
է: Հայկական եկեղեցիները, տներն ու կալվածքները քանդվել են վերացել, մի շարք հայեր
ինքնությունը պահպանելու համար ընդունել են մահմեդականություն՝ զավակներին
դաստիարակել որպեսմահմեդական, բայց
բոլորն էլ գիտեն իրենց հայ լինելը, եւ գաղտնի
շարունակում էին պահպանել հայությունը»,- գուրմ է «Թարաֆը»:«Շատ բարդ խնդիր է մեր առջեւ
կանգնած,-անկեղծանում է ԹոքաթցիՀ.
Մյոսոն,- ամուսնություն, սա ամենադժվար հարցն է: Մեր աղջիկները շատ պատվարժանեն ու համեստ, դրա համար էլ թուրքերն անմիջապես
նրանց տանում են իրենց տղաներին, բայց մեր տղաներն էլ մնում են առանց հարսնացուի,
որովհետեւ մահմեդականների օրենքը արգելում էքրիստոնյաների հետ ամուսնացնել մահմեդական աղջկան, ճիշտ է մենք հանդես ենք
գալիս իբրեւմահմեդական, բայց դե շատերը գիտեն, որ դա այդպես չէ, իսկ համայնքի
ներսից մենք չենք կարող ընտրել հարսնացուներ, որովհետեւ մեր պապերն էլ ասում են,
որ յոթը սերունդ չանցած ազգականների ամուսնությունը հարամ է /սրբապիղծ/: Այդ իսկ պատճառով աղջիկները
կամաց-կամաց ձուլվում են, իսկ տղաներն էլ թողնում են տունն ու հեռանում»: Տեղի հայերի վիճակը սարսափելի ծանր է.Այս ամենին ավելանում է նաեւ վերջին շրջանում
ավելացող ՓՔՔ-ի շուրջ խոսակցությունները, բարոյական հարվածը, բարձիթողի մատնված
եկեղեցին հայկական գերեզմանոցի անմխիթար վիճակը, որը Մուհարեմ Էրքանի
վկայությամբ՝ուղղակի խայտառակություն է «Այստեղ
ամեն օր ոսկի են փնտրում, գարշանք, խաչքար ու մարդկային ոսկոր խառնված է իրար ու
ցրիվ եկած արեւի տակ»: