Ընդամենը մի քանի տարի առաջ՝ 2007 թ.նորոգված եւ այժմ մշակույթինախարարությանսեփականատիրությաններքո գտնվող Աղթամարի Ս. Խաչ եկեղեցու
վերաբերյալ ծայր
առան բազմաբնույթ քննարկումներ, որոնք շարունակ պատտվում էին մեկ հարցի
շուրջ. Խաչ
տեղադրելու են, թե ոչ: Թուրքական իշխանությունները մերթ հաստատում էին,
մերթ
ժխտում, դրանով կարծես թե խաղալով հայ ժողովրդի զգացմունքների եւ այն սուրբ
ավանդույթների հետ, որոնը
Ատաբազարը կամ Ադաբազարը եղել է
Նիկոմիդիայի կամ Իզմիթի գլխավոր քաղաքը։ Փոքր Ասիա թերակղզու
հյուսիս-արեւմտյան մասում։ Քաղաքը իր ժամանակին հիմնվել է կղզու վրա եւ
ունեցել է շատ աշխույժ շուկա, որի պատճառով էլ թուրքերը այն անվանել են
Ատաբազար, այսինքն՝ կղզու շուկա /ատա-ադա՝ «կղզի» եւ բազար՝ «շուկա»,
բառերի զուգակցումից/։
Պատրիարքական ընտրությունները քանիցս հանդիպեցին անհարթությունների, որոնց պատճառը մի դեպքում ներհամայնքային
անհամաձայնություններն էին, մյուս դեպքում այն հանգամանքը, որ
Թուրքիո հայկական համայնքը տակավին դեռ չէր կողմնորոշվել պատրիարքիկամ համապատրիարքիընտրության հարցում,
Ինչպես փոխանցում է akunq.net կայքը, Վարչապետ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը
հայտնելով, թե օրենքը պահանջում է, որպեսզի Թուրքիայում բնակվող ոչ մահմեդական թուրք
քաղաքացիները դժվարություններ չունենան պետության հետ առնչվող գործողությունների և
ընթացակարգերի առումով, և որ արգելքներ չդրվեն նրանց իրավունքների վրա, շեշտեց նաև,
որ դա կարևորվում է՝ տվյալ քաղաքացիներին պետության և թուրք ազգի մի մասը լինելը զգացնել
տալու տեսանկյունից:
Արաբկիր,
Արաբկեր, Արաբրակես, Արաբրակնուա,
Արապկեր, Արապկիր, Արապրասեզ, Արապրաքեն, Արարոքա քաղաք, Արափեր, Արափիր,
Արափկիր, Արեպքեր, Արեպքիր-Քաղաք Փոքր Հայքի Երկրորդ Հայք պրովինցիայում,
Մալաթիայից մոտ 30 կմ հս, Ցաղմուր
լեռանհյուսիսարեւելյան կողմում, Եփրատի
աջակողմյան վտակ Արաբկիրի օժանդակ Անկոյի ջուր գետի (հնում Ոսկի գետ) աջ
կողմում:
Արապկիրը
հիմնադրվել է Վասպուրականի վերջին թագավոր Սենեքերիմ Արծրունու կողմից
1021 թ, Արաբրակնուա հռոմեական բերդաքաղաքի մոտ: Արապկիրը ամենահնագույն
հայկական բնօրրաններից մեկն է: Քաղաքի մասին առաջին հիշատակումները
վերաբերում են Ք.Ա 1200-ական
թվականներին:
Թուրքական մի շարք քաղաքներում
կարելի է հանդիպել տարաբնույթ թեմաներ ներակայացնող թանգարանների, օրինակ
կան
այնպիսի թանգարաններ, որոնք ներկայացնում են տարբեր ժամանակաշրջաններում
կայսրության մեջ գործածաված մանկակական հագուստներն ու խաղալիքները,
պալատականների
ու սուլթաների զարդերն ու կոշիկները,
գեղջկական սպասքն ու պալատական հողաթափերը, զինանշանները կամ օսմանյան
զարդանախշ
հրովարտակները, հարսանեկան տարազներն ու հատուկ մանեկեններով ներկայացված
պարեր,
ասիական բնակավայրում առօրյա կյանքը ներկայացնող մի շարք դրվագներով:
Վերջին
շրջանում Թուրքիայում հաճախակի են դարձել ցեղասպանության վերաբերյալ գրքերի
տպագրումը, քննարկումների կազմակերպումը, որոնցում շատ հաճախ տեղ են
գտնում. «Թուրքան
պետք է անցյալի հետ առերեսվի» արտահայտությունները:
Այս
քննարկումները հատկապես ակտիվացան լուսահոգի Հրանտ Դինքի սպանությունից
հետո: Եղան
նաեւ համարձակ մտավորականներ, որոնք չկարողանալով այլեւս տանել տարիներ
շարունակ
իրենց ուսերին ծանրացող բեռը, պաշտոնապես ներողություն խնդրեցին հայերից:
Մեր հարեւան երկրում՝ Թուրքիայում, օր-օրի էլ ավելանում է
անմարդկային վերաբերմունքը մշակութային կոթողների հանդեպ:
Ներկայումս Արեւմտյան Հայասատնում կառուցված հազարամյակների պատմություն
ունեցող եկեղեցիներից հատուկենտ մասունքներն են միայն կարողացել դիմակայել
թուրքական վայրագություններին: Այս երկրում եկեղեցիներն ու մշակութային մի
շարք կոթողներ ավերվեցին անձամբ թուրք ժողովրդի ձեռքով, ովքեր խաղաղ
պայմաններում սրբատեղիները օգտագործեցին իբրեւ ռազմական վարժությունների
թիրախ, քանդվեցին, ռմբակոծվեցին
ու թալանվեցին հազարավոր եկեղեցիներ, որոնց մասին քաղաքակիրթ
հասարակությունը լռեց …
«Թարաֆ» թերթի լրագրող Հիլարի Քափլանը, անդրադառնալով Սուլեյման Դեմիրելի գլխաշոր կրող կանանց հասցեին արված «Թող գնան արաբական երկներ» արտահայտությանը, վերլուծել է այն բոլոր հավանական, անմարդկային ընթացքը, որոնք կարող էին գործարկվել, եթե գոյություն չունենային վերահսկող համապատասխան կառույցները, այսինքն ըստ հոդվածագրի` կլիներ այն, ինչ տեղի ունեցավ 1915թ. Օսմանյան Թուրքիայում:
«Տեղի ունեցած իրադարձություններից մինչ այս տարվա ապրիլի 24-ը, գրեթե մեկ դար անց, առաջին անգամ ոգեկոչեցինք մեր այդ կորուստների հիշատակը: Այո´, ուշ եղավ, մի քիչ էլ` դժվար, սակայն
արեցինք մենք: Տարիներ շարունակ միմիայն սպանված մահմեդականների համար սգացող այս
երկիրը առաջին անգամ սպանված հայերի համար ասաց՝ Երանի~ նման բան չլիներ», գրում է Քափլանը իր «Ի՞նչ են ուզում հայերը մահմեդականներից»
հոդվածում: